Jan Hollenbeek Brouwer was zeventien jaar lang lid van het College van Gedeputeerde Staten van Drenthe. Hij stond aan de wieg van verschillende ontwikkelingen en vernieuwingen in deze provincie, onder meer op het gebied van economie, emancipatiebeleid en cultuur.

Hij was een man die zijn persoonlijke visie op mens en maatschappij ontleende aan een gereformeerde opvoeding en geloofsovertuiging.

Levend en werkend vanuit een (voor hem richtingbepalende) partij-politieke grondhouding was hij daarnaast ook een flexibel denkende democraat die andere overtuigingen en standpunten oprecht respecteerde. De combinatie van enerzijds vastberadenheid en beginselvastheid en anderzijds een oprecht verlangen naar openheid en democratie maakte hem tot een ietwat afstandelijk ogende maar desondanks toegankelijke bestuurder die alom gerespecteerd werd.

Mensen die hem  tijdens zijn  bestuurlijke loopbaan van nabij hebben meegemaakt weten dat hij in diepste wezen een hoffelijke strateeg was die zijn tegenstrevers op vriendelijke wijze het gevoel kon geven dat hij hen en hun standpunten respecteerde. Dat gevoel wist hij ook over te brengen wanneer hij  een opponent liet weten dat hij het niet met hem of haar eens was. Hij was een diplomaat  die wist dat er soms water bij de wijn gedaan moet worden om  een nauwelijks te bereiken doel alsnog te bereiken.

Maar met name wanneer hij populistische tegenwind ondervond bij het verdedigen en uitvoeren van college -plannen, - voorstellen en -besluiten bleek op doorslaggevende momenten meer dan eens dat Hollenbeek Brouwer een bestuurder van de lange adem was.  Op het moment dat iedereen dacht dat hij zich, na het voeren van een langdurig debat gewonnen had gegeven kwam hij vaak onverwacht met een  nieuwe zienswijze die het debat opnieuw opende en die hem nieuwe kansen op de overwinning bood.

Zo presteerde hij het onder meer om de provincie Drenthe, tegen alle verwachtingen in, een zelfstandige regionale omroep te bezorgen door, letterlijk jaren achtereen, een stap- voor stap strategie te volgen. Soms bleef hij daarbij een lange periode bewust achter de schermen en soms trad hij met zijn plannen in de openbaarheid.  Als het om besluitvorming, opiniering en lobbyen ging wist hij zich steeds op de juiste momenten  met  invloedrijke medestanders  te omringen.

Op die manier laveerde hij  handig langs alle klippen en obstakels en maakte hij de voor- en tegenstanders duidelijk dat zijn beginselvaste levenshouding, ook op het organisatorisch-strategische vlak, een niet te onderschatten kracht was.  Hij had al op jonge leeftijd de uitspraak; 'In beginselvastheid ligt onze kracht' , van mr. Guillanne Groen van Prinsterer tot een van zijn belangrijkste  levensmotto’s gemaakt en was een groot bewonderaar van dr. Abraham Kuijper..

We kunnen dan ook zonder enige aarzeling vaststellen dat het huidige RTV Drenthe nooit tot stand zou zijn gekomen als Jan Hollenbeek Brouwer zich er niet zeer bewust en stelselmatig voor zou hebben ingezet. Dat zelfde geldt ook voor het behoud van de oorspronkelijke Drentse taal en cultuur die, vooral dankij Jan Hollenbeek Brouwer, nog steeds niet verloren is gegaan in de veelkleurige werkelijkheid van onze hedendaagse multi-culturele samenleving.

Door Ab Drijver

Jan Hollenbeek Brouwer werd geboren in een gereformeerd milieu. Zijn ouders wezen hem (al in zijn prille jeugd) op de elementaire waarde die verworvenheden als vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting in zich meedragen. Zelf straalden zij de rotsvaste overtuiging uit dat 'God, mens en samenleving' onlosmakelijk met elkaar verbonden (behoren te) zijn.

Het motto was: De mens heeft God nodig in zijn/haar leven. En God heeft, via de Bijbel, en door middel van zijn zoon Jezus Christus, richtlijnen en regels aan de mens gegeven die heilzaam zijn wanneer ze, op een verantwoordelijke en zorgvuldige manier, worden opgevolgd.

Deze duidelijke godsdienstige basis bleek voor Jan Hollenbeek Brouwer, gedurende een rijke loopbaan als politicus en bestuurder, steeds weer opnieuw een rots in de branding te zijn. Hij ontwikkelde zich mede daardoor tot een krachtige persoonlijkheid.

Als provinciaal bestuurder toonde hij zich een vastberaden strateeg die zijn persoonlijke levensvisie nooit onder stoelen of banken stak. Maar ondanks zijn duidelijke christelijke levensfilosofie (die voor hem in diepste wezen onweerlegbaar en onaantastbaar was) stond hij toch ook bekend als een man die altijd bereid was om verantwoorde compromissen te sluiten.

Het beschermen van het algemeen maatschappelijk belang was voor hem minstens zo belangrijk als het verdedigen van groepsgebonden primair-christelijke normen en waarden.

,,Het gaat in politiek en bestuur altijd om het zoeken naar evenwicht en overeenstemming'', zegt hij. ,,Mensen van verschillende maatschappelijke- politieke- en/of kerkelijke richtingen moeten elkaar steeds weer opnieuw zien te vinden op de punten die hen samenbinden. Verschillen in opvattingen zullen er altijd zijn. Maar die verschillen mogen nooit uitgroeien tot breekpunten die samenwerking onmogelijk maken''.

Hollenbeek Brouwer stelt vast dat zijn persoonlijkheid voor een belangrijk deel gevormd is in en door het gezin waarin hij opgroeide. ,,Gezin en onderwijs zijn voor mij zeer  wezenlijk voor mijn vorming en ontwikkeling geweest. Daarnaast hebben vooral het kerkelijk werk en jeugd- en jongerenwerk voor mij een toch ook wel doorslaggevende betekenis gehad. Een tweetal uitgangspunten zou ik met name willen noemen. Namelijk: 'In beginselvastheid ligt onze kracht' (Mr. Guillanne Groen van Prinsterer - 1801-1876) en de toepassing daarvan in de drieslag: 'Kerk, Staat en Maatschappij'. (Dr. Abraham Kuijper - 1837-1920). Ook ervaar ik het als een groot voorrecht dat ik vrij jong, en lange tijd, (1954-1974) de gelegenheid kreeg met vooraanstaande Drentse cultuurdragers als Prakke, Naarding, Bontekoe en Poortman en anderen via het Drents Genootschap intensief contacten te onderhouden. En uiteraard ook met figuren als Smallenbroek, Brouwer en Oosterhuis".

De basis van de democratie is volgens Hollenbeek Brouwer 'het democratisch gebod' dat zegt dat elk individu zichzelf in werkelijke vrijheid moet kunnen ontwikkelen en manifesteren.

,,Politieke- of godsdienstige opvattingen mogen nooit dwingend aan mensen worden opgelegd. De mens heeft van God de mogelijkheid gekregen om zelfstandig keuzes te maken. Het milieu waarin je opgroeit is in belangrijke mate bepalend voor de manier waarop je jezelf in het leven zult ontwikkelen. Maar er zijn nog veel meer factoren die, wat dat betreft, mede bepalend zijn. Het aanbod aan ontwikkelingsmogelijkheden behoort dan ook groot te zijn. Een gezonde en evenwichtige persoonlijke ontwikkeling is zeer belangrijk voor de totale maatschappij. Want die maatschappij is uiteindelijk niets meer of minder dan een optelsom van zeer veel individuen en cultuurgroepen die, met zijn allen, een zeer rijk geschakeerde basis voor een samenleving vormen''.

De driehoeksrelatie  'God, mens en samenleving' in voor Hollenbeek Brouwer, ook in dit vormingsproces, van fundamenteel belang.

,,Wanneer je er van overtuigd bent dat God 'de mens' voortdurend en getrouw tot kracht en steun wil zijn, en dat Hij ons daarvoor duidelijke richtlijnen heeft meegegeven, dan kun je niet anders meer leven en handelen dan vanuit die overtuiging. En dan zal alles wat je zegt en doet dus ook herleid moeten kunnen worden tot die levensovertuiging.

Het heeft geen zin, en het is zeer hypocriet, als je met de mond een overtuiging uitdraagt die je, via je daden en handelen, niet manifest weet te maken''.

Hollenbeek Brouwer is  een groot voorstander van het handhaven (en waar nodig uitdragen) van een persoonlijke levensvisie. ,,En dat dan dus niet alleen op het persoonlijke vlak. Ook in de politiek wil ik graag horen en zien vanuit welke visie mensen eigenlijk stelling nemen. Het lijkt soms wel eens alsof het uitdragen van een levensvisie tweedracht en verwijdering met zich meebrengt. Daarom wordt er tegenwoordig vaak stelling genomen vanuit een schijnbaar neutrale grondhouding. Maar neutraliteit bestaat in diepste wezen niet. Ieder mens koestert nu eenmaal persoonlijke opvattingen en overtuigingen. Die kunnen inhouden dat een individu bijvoorbeeld zeer gelovig is. In zo'n geval is er geen twijfel over de uitgangspunten. Maar ook iemand die 'religie' radicaal afwijst, en die dus op dit gebied schijnbaar neutraal is, heeft wel degelijk een overtuiging. Ook een atheistische levensovertuiging zal vroeg of laat namelijk weerspiegeld worden in 'het handelen' van de betreffende persoon.

Dat betekent voor mij overigens niet dat dit persoonlijk handelen per definitie minder waardevol voor de maatschappij zal zijn dan in het eerste geval. Het kan zelfs andersom zijn''.

Het begrip 'cultuur' heeft voor Hollenbeek Brouwer altijd een zeer brede betekenis gehad.

,,Cultuur is beslist niet alleen een verzamelnaam voor culturele uitingen zoals muziek, dans en zang. Dergelijke uitingen zijn uiteraard zeer belangrijk. Maar cultuur is voor mij toch in de eerste plaats 'de manier waarop alle verschillende individuen en groeperingen met elkaar omgaan in de samenleving'. De manier van denken, en de mentaliteit van mensen, bepaalt immers uiteindelijk vaak hun manier van handelen. Wij leven in een zeer complexe wereld waarin continu het gevaar aanwezig is dat bepaalde groeperingen aan anderen de wet zullen gaan voorschrijven. Soms proberen ze dat op manipulatieve wijze bewust te doen. Maar vaak is het een natuurlijk proces waarbij de ene cultuurgroep de andere als het ware automatisch, en vrijwel ongemerkt, overschaduwt. Daardoor kunnen minderheden in de verdrukking komen. Als dat gebeurt moet je als overheid regulerend optreden.  Wij leven met zijn allen in een multi-culturele wereld waarin iedereen zich vrij moet kunnen ontwikkelen, zowel binnen als buiten zijn of haar eigen cultuurgroep. Dat recht op persoonlijke vrijheid kent uiteraard grenzen. Maar die grenzen moet je steeds weer opnieuw in onderling overleg aangeven en bepalen. Wettelijke kaders kunnen zowel gehandhaafd als bijgesteld worden’’ .

‘’Elke generatie bepaalt zijn eigen spelregels en kaders. Voor mij persoonlijk is het christelijk geloof steeds de belangrijkste 'wettelijke' basis geweest van waaruit ik, als bestuurder, schijnbare kloven op politiek-, bestuurlijk- en maatschappelijk gebied wilde (en vaak ook kon) overbruggen. Soms moet je als bestuurder standvastig zijn en geen strobreed toegeven. Maar vaker moet je de ander soepel en respectvol de ruimte geven die je ook zelf graag in je leven wilt hebben en handhaven. Dan sluit je vaak bewust een compromis’’.

‘’Mensen, die hun eigen politieke- en/of kerkelijke overtuiging altijd onwrikbaar centraal stellen, en die elke dialoog met andersdenkenden het liefst uit de weg gaan, kunnen volgens mij niet worden gerekend tot de ware dragers en beschermers van het democratisch gedachtengoed. Je moet altijd bereid zijn om werkelijk naar de ander te luisteren. En je moet  ook steeds rekening houden met de mogelijkheid dat je zelf van mening zou kunnen veranderen. Zoiets mag je niet bij voorbaat uitsluiten. Ieder mens kan van anderen leren. En alleen in de ware dialoog ontdek je mogelijkheden en grenzen die je misschien, vanuit je eigen werkelijkheid, (nog) niet kende. De democratie is en blijft nu eenmaal een wankel evenwicht tussen machten en krachten die stuk voor stuk een grote verscheidenheid aan ontwikkelingsmogelijkheden in zich meedragen. Zowel in positieve als in negatieve zin. De geschiedenis heeft helaas meer dan eens bewezen dat het met een samenleving onder bepaalde omstandigheden heel erg fout kan gaan''.

Verantwoording; Vanuit mijn professie als noordelijk dagbladjournalist heb ik Jan Hollenbeek Brouwer gedurende een lange reeks van jaren gekend als een overtuigd christen-democraat. Hij was een man die persoonlijke visie en rotsvaste geloofsovertuiging koppelde aan beginselvastheid. Hij werkte vanuit een oprecht verlangen om de verworvenheden van het democratisch staatsbestel te beschermen, te behouden en te vervolmaken. Deze webpresentatie is dan ook bedoeld als een persoonlijk eerbetoon aan een bestuurder die alom werd gerespecteerd op grond van zijn persoonlijkheid en kwaliteiten. De rol die Jan Hollenbeek Brouwer (niet alleen als bestuurder) heeft gespeeld, met name als het gaat om de cultureel-maatschappelijke ontwikkeling van de Drentse samenleving, rechtvaardigt een nadere beschouwing.  Wellicht kan deze presentatie een eerste aanzet zijn tot een (wetenschappelijk nader te onderbouwen) officiële Hollenbeek Brouwer-biografie.

De eerste versie van deze webpresentatie dateert van 1 januari 2007. De meest recente update is van 2-12-2013. Eindredactie Ab Drijver